اثر شرایط ادافیکی بر عملکرد فیتوشیمیایی شیرابه گیاه دارویی (Ferula assa-foetida L.) در دو رویشگاه طبیعی در استان کرمان

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر شرایط ادافیکی بر عملکرد شیرابه گیاه آنغوزه تلخ در دو رویشگاه استان کرمان (ارتفاع 2600 متر) در سال 1397 انجام شد. نمونه­برداری با روش کاملاً تصادفی از خاک و گیاهان آنغوزه صورت گرفت. پس از بهره‌برداری و اسانس­گیری از شیرابه به روش تقطیر با آب، ترکیبات اسانس با دستگاه GC-MS تعیین گردید. نتایج آزمون­ T-test نشان داد که درصد رطوبت، سیلت، مواد آلی، فسفر (01/0>p) و نیتروژن (05/0>p) در رویشگاه پا­سیب و درصد شن، میزان آهک و پتاسیم در رویشگاه سردر به‌طور معنی­داری بیشتر بود (01/0>p). میزان شیرابه کل و بازده اسانس در رویشگاه پا­سیب (86/66 گرم و 6 درصد) به‌ترتیب افزایش و کاهش معنی­داری نسبت به رویشگاه سردر (37/56 گرم و 8 درصد) داشت (01/0>p). درصد ترکیبات اصلی اسانس از قبیل ای-یک-پروپنیل سکندری بوتیل دی­سولفید (48/51 درصد)، آلفا-پینن (92/6 درصد)، بتا-پینن (34/9 درصد) و سیس-اوسیمن (65/7 درصد) در منطقه سردر بیشتر از رویشگاه پاسیب (به‌ترتیب 75/49، 22/3، 87/5 و 64/7 درصد) بود. در هر دو رویشگاه بیشترین شیرابه تولیدی در برش 10 مشاهده شد. طبق نتایج آنالیز همبستگی، بین عملکرد شیرابه با رطوبت، سیلت، ماده آلی، نیتروژن و فسفر همبستگی مثبت و معنی­دار وجود داشت. بین پارامترهای بازده اسانس، ترکیبات گوگردی، آلفا-پینن، بتا-پینن و لیمونن با رطوبت همبستگی منفی و با آهک همبستگی مثبت مشاهده گر­د­ید (01/0p<). نتایج مشخص نمود که تفاوت در میزان شیرابه، کمیت و کیفیت اسانس می­تواند به دلیل شرایط ادافیکی یا تغییرات ژنتیکی باشد. به‌منظور حفظ و بهره­برداری پایدار از این گیاه، برداشت طی 10 مرحله تیغ زنی پیشنهاد می‌شود.